جنة المأوی
این واژه ترکیبى به صورت مفرد «جَنّة المَأوى» و به صورت جمع «جنّات المَأوى» هر کدام یک بار در قرآن کریم آمده است. در سوره نجم آیه ۱۵: «عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَىٰ * عِنْدَهَا جَنَّةُ الْمَأْوَىٰ» و در سوره سجده آیه ۱۹: «...فَلَهُمْ جَنَّاتُ الْمَأْوَىٰ نُزُلاً بِما کانُوا یَعْمَلُونَ» (براى مؤمنان صالح العمل باغ هاى بهشت است که در آن ساکن مى شوند، و این وسیله پذیرائى از آنهاست، در مقابل اعمالى که انجام مى دادند).
«مأوى» اقامتگاه نهایى و محل استراحت را گویند و «جنّة المأوى» در مجاورت «سدرة‌المنتهى»، از قرب و اهمّیت آن حکایت دارد.
«جَنَّةُ الْمَأْوى» به معنى بهشتى است که محل سکونت است، و در این که این کدام بهشت است؟ در میان مفسران اختلاف است. بعضى آن را همان «جَنَّةُ الْخُلْدِ»؛ (بهشت جاویدان) مى دانند، که در انتظار تمام اهل ایمان و پرهیزگاران است و محل آن را در آسمان می باشد، و آیه ۱۹ سوره سجده را شاهد بر آن مى گیرند: «فَلَهُمْ جَنّاتُ الْمَأْوى...»؛ چرا که این آیه به قرینه آیه بعد از آن، مسلماً از بهشت جاویدان سخن مى گوید.
ولى از آنجا که در جاى دیگر مى خوانیم: «وَ سارِعُوا إِلى مَغْفِرَة مِنْ رَبِّکُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ»؛ (براى رفتن به سوى مغفرت پروردگار و بهشتى که وسعت آن آسمان ها و زمین است، بر یکدیگر پیشى گیرید)، بعضى معنى فوق را بعید شمرده اند؛ زیرا ظاهر آیه مورد بحث، نشان مى دهد که «جَنَّةُ الْمَأْوى» در آسمان و غیر از بهشت جاویدان است که وسعتش به اندازه تمام آسمان ها و زمین مى باشد.
لذا گاهى آن را به جایگاه ویژه اى از بهشت تفسیر کرده اند که در کنار «سدرة المنتهى» و محل خاصان و مخلصان است. و گاه گفته اند به معنى بهشت برزخى است که ارواح شهداء و مؤمنان، موقتاً به آنجا مى روند.
تفسیر اخیر، از همه مناسب تر به نظر مى رسد و از امورى که به روشنى بر آن گواهى مى دهد، این است که در بسیارى از روایات «معراج» آمده است که، پیغمبر (صلى الله علیه وآله) عده اى را در این بهشت متنعم دید، در حالى که مى دانیم هیچ کس در بهشت جاویدان قبل از روز قیامت وارد نمى شود؛ زیرا آیات قرآن به خوبى دلالت دارد که پرهیزگاران در قیامت، بعد از محاسبه وارد بهشت مى شوند، نه بلافاصله بعد از مرگ، و ارواح شهداء نیز در بهشت برزخى قرار دارند؛ زیرا آنها نیز قبل از قیام قیامت وارد بهشت جاویدان نمى شوند.
پانویس
منابع
- فرهنگ قرآن، ج ۹.
- تفسیر نمونه، آیت الله مکارم شیرازی، ج ۲۲، ص ۵۰۷.